Εργαστήρι γραφής

Γιατί απολαμβάνουμε να διαβάζουμε λογοτεχνία?

Πρόκειται για υλικό ιδιαίτερα φορτισμένο από τη συναισθηματική σχέση του συγγραφέα με το γραπτό του. Η λογοτεχνία δεν μας «προσφέρει» μόνο σκέψεις, περιγραφές, παρατηρήσεις, ύφος ή πλοκή, αλλά και την αίσθηση της επείγουσας ανάγκης του συγγραφέα να εκφράσει κάτι σημαντικό για την ανθρώπινη κατάσταση.

Γιατί οι περισσότεροι από εμάς διστάζουμε να γράψουμε? – όχι (απαραιτήτως) λογοτεχνία, αλλά ακόμα και απλές σημειώσεις, ή εξομολογήσεις, ή ημερολόγιο.
Γιατί άραγε μας είναι τόσο δύσκολο να χρησιμοποιήσουμε τη γραπτή γλώσσα, αυτό το εργαλείο έκφρασης που όλοι έχουμε διδαχτεί συστηματικά από τα πρώτα μαθητικά μας χρόνια?

Εξάσκηση στη γραφή

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι θέλουν ή χρειάζονται να εξασκηθούν στο γράψιμο. Οι περισσότεροι λόγοι εμπίπτουν σε τρεις βασικές κατηγορίες: (α) Προσωπική Ανάπτυξη - η εξάσκηση στη γραφή χρησιμοποιείται ως το μέσον για το "ξεκλείδωμα" μυστικών και πτυχών του εαυτού μας που αδρανούν, (β) Ψυχοθεραπεία - το γράψιμο συνήθως βοηθά στο "ξεμπλοκάρισμα" που πολλές φορές παρατηρείται στην πορεία μιας ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης και μπορεί να γίνεται εξάσκηση στην θεραπευτική γραφή σε συνδυασμό με μια θεραπευτική μέθοδο, (γ) Επαγγελματική Ανέλιξη - γράφοντας εκφράζουμε συγκεκριμένους στόχους δουλειάς, οργανώνουμε τη σκέψη μας και κάνουμε πιο συγκεκριμένες τις επιδιώξεις μας - είτε το κείμενο που γράφουμε απευθύνεται στον εαυτό μας [πχ προσωπικές σημειώσεις] είτε σε άλλους [πχ παρουσιάσεις σε κοινό].

Για να καλύψει τις παραπάνω κατηγορίες, η εξάσκηση στη γραφή στα εργαστήρια γίνεται με διαφορετικές προσεγγίσεις και διαφορετικούς στόχους. ΔΕΝ είναι απαραίτητο να έχει κάποιος "κλίση" ή "ταλέντο στο γράψιμο" για να γράψει - μπορούμε να γράψουμε όλοι, όπως μιλάμε όλοι. Δεν χρειάζεται να γράφουμε "καλά" - αν και αρκετές φορές οι άνθρωποι που επιλέγουν να εξασκηθούν σε αυτόν τον τρόπο έκφρασης, μπορεί και να ανακαλύψουν κάποια "φλέβα συγγραφέα"!


Δημιουργική Γραφή για Προσωπική Ανάπτυξη ή Επαγγελματική Ανέλιξη και Θεραπευτική γραφή

Με το εργαλείο της γραφής εκφράζουμε με λέξεις την εμπειρία μας από τη ζωή και αποκτούμε μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού. Τόσο η Θεραπευτική Γραφή (ΘΓ) όσο και η Δημιουργική Γραφή για Προσωπική Ανάπτυξη ή Επαγγελματική Ανέλιξη πραγματοποιούνται σε καθοδηγούμενα εργαστήρια γραφής και έχουν ως στόχο να «δημιουργήσουν» υλικό που θα ικανοποιεί και θα κινητοποιεί τον άνθρωπο που γράφει προς την κατεύθυνση της αυτογνωσίας, με σκοπό την εξάσκηση στην αντιμετώπιση κάθε εμποδίου που αποτρέπει από το γράψιμο, ανεξάρτητα από τις λογοτεχνικές του/της επιδόσεις.

Στα εργαστήρια η γραφή απευθύνεται στον εαυτό μας και σε κανέναν άλλο. Δεν απαιτεί την, συχνά αμήχανη, αλληλεπίδραση που επιβάλλεται ανάμεσα σε άγνωστους ανθρώπους που συμμετέχουν σε ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής, ή στα άτομα που απαρτίζουν ένα «θεραπευτικό ζευγάρι» ή μια θεραπευτική ομάδα, ή μια επαγγελματική ομάδα. Πρόκειται για ιδιωτική επικοινωνία με τον εαυτό, που δεν απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες ούτε ειδικές γνώσεις. Σκοπός της εξάσκησης στη γραφή στα εργαστήρια είναι «να ελευθερώσει» το χέρι ώστε να «αποκαλύψει» στο χαρτί πράγματα που καμιά φορά ο νους «αρνείται» να ξέρει ή να θυμάται.

Με πρακτικά λόγια, με τη γραφή στα εργαστήρια
• εκφράζουμε και εξερευνούμε τις σκέψεις μας
• ανακτούμε «χαμένες» μνήμες και γνώσεις (θετικές και αρνητικές)
• εκφράζουμε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε, που γνωρίζουμε και που βιώνουμε
• πειραματιζόμαστε με την πορεία των συλλογισμών και των σκέψεών μας
• δημιουργούμε και τηρούμε ένα «μητρώο βιωμάτων»
• μαθαίνουμε να προσεγγίζουμε το ίδιο θέμα από άλλες οπτικές
• αναπτύσσουμε κριτική συνείδηση των πραγμάτων και των καταστάσεων
• μαθαίνουμε να αμφισβητούμε παγιωμένες αντιλήψεις και πεποιθήσεις
• επικοινωνούμε με «κρυμμένες» πτυχές του εαυτού μας
• αυξάνουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας
• έχουμε το χρόνο να «εσωτερικεύσουμε» όσα γράφουμε, αφού «το γραπτό μένει» και μπορούμε να επανέλθουμε στο κείμενό μας όποτε και όσο συχνά θέλουμε
• αφήνουμε ίχνη, τα οποία μπορούμε να ακολουθήσουμε κάποια άλλη στιγμή στην πορεία μας – μοναχική αλλά και μοναδική – προς την κατεύθυνση της προσωπικής μας ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια ενός και μόνον εργαστηρίου μπορεί να δημιουργήσουμε υλικό για την επόμενη μέρα, την επόμενη εβδομάδα, καμιά φορά και για την επόμενη δεκαετία!

Η αφήγηση που ξεκλειδώνει

Στόχος των ανθρώπων που παρακολουθούν τα εργαστήρια γραφής είναι να «ξεκλειδώσουν μυστικά» του εαυτού τους και να «ξεμπλοκάρουν» την πηγαία προσωπική τους έκφραση στην προσωπική καθημερινή τους ζωή.
Τα προγράμματα γραφής (Θεραπευτικής, για Προσωπική Ανάπτυξη ή για Επαγγελματική Ανέλιξη) έχουν καλύτερα αποτελέσματα αν εφαρμοστούν για αρκετές εβδομάδες. Είναι σημαντικό να μην περιμένει κάποιος άμεσα αποτελέσματα. Ίσως οι επιδράσεις φανούν πολύ αργότερα από τις πρώτες συναντήσεις.

Είναι απαραίτητη η τακτική και μεθοδική καθοδήγηση του ανθρώπου που γράφει ώστε να αναδυθεί απ’ το νου σημαντικό υλικό, που, κυρίως στις πρώτες επαφές με την τεχνική αυτή, συνήθως παίρνει τη μορφή μια συνεκτικής και συνεπούς ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ενός ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟΥ γεγονότος. Σύμφωνα με τις σύγχρονες απόψεις της νευροβιολογίας η αποδοχή και η κατανόηση της αναπαράστασης αυτής γίνεται χάρη στο «συντονισμό» του δεξιού με το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, δηλαδή, με την ταυτόχρονη και παράλληλη λειτουργία των εγκεφαλικών «μονάδων» ορθολογικής έκφρασης, αφ’ ενός, και συναισθηματικής εμπειρικής αντίληψης, αφ’ ετέρου. Επίσης, κατά την πορεία της συνειδητοποίησης αυτής, ενισχύεται η αντίληψη της αιτιότητας (αιτίας – αποτελέσματος) των «γεγονότων» που το χέρι αναπαριστά στο χαρτί, κάτι που επιτυγχάνεται με επαναλαμβανόμενες συνεδρίες γραφής. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, ο άνθρωπος δημιουργεί μια ιστορία για το γεγονός, την κατανοεί, δέχεται ότι αυτή η ιστορία είναι μέρος της ζωής του ώστε, τελικά, να διδαχτεί απ’ αυτήν.

Εργαστήρια

Τα εργαστήρια πραγματοποιούνται σε ομάδες 3 – 5 ατόμων. Κάθε κύκλος αποτελείται από 8-10 συναντήσεις των 45 λεπτών. Οι συμμετέχοντες γράφουν με την καθοδήγηση ενός ειδικευμένου συντονιστή που θέτει το πλαίσιο και τους κανόνες των ασκήσεων ανάλογα με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της εκάστοτε ομάδας.

Η αυτοματική γραφή

Η τεχνική της αυτοματικής γραφής, που χρησιμοποιείται συχνά, κυρίως στα βασικά σεμινάρια, βασίζεται στην υπόθεση ότι όλοι «έχουν κάτι να πουν» και, μια που το γράψιμο είναι το πιο εύκολα προσεγγίσιμο τεχνικό εργαλείο, αφού όλοι μαθαίνουμε γραφή και ανάγνωση στο σχολείο, όλοι «έχουν κάτι να γράψουν». Απλώς, συχνά εμποδιζόμαστε από την κριτική, το άγχος, την απάθεια, ίσως ακόμα και την αποστροφή, το χρόνο και τις προθεσμίες, το φόβο της αποτυχίας ή της λογοκρισίας – ή διάφορες άλλες αντιστάσεις. Όλα αυτά τα εμπόδια ξεπερνιούνται από την ορμή που παράγεται όταν γράφουμε ελεύθερα, με ελεύθερους συνειρμούς, με άλλα λόγια, όταν εστιάσουμε στην ίδια την διαδικασία της γραφής και όχι στο προϊόν της.

Πρόκειται για την λεγόμενη και γραφή ελεύθερων συνειρμών, ή ελεύθερη γραφή η οποία στην πράξη είναι μια τεχνική γραφής με καταιγισμό συνειρμών, η οποία συχνά χρησιμοποιείται για την παραγωγή πρωτότυπου κειμένου.

(Ορισμένοι χρησιμοποιούν τον όρο αυτόματη γραφή, που όμως παραπέμπει στη διαδικασία παραγωγής έγγραφου υλικού το οποίο υποτίθεται ότι δεν προέρχεται από τις συνειδητές σκέψεις του συντάκτη του. Στο πλαίσιο αυτής της ερμηνείας, ο συντάκτης υποτίθεται πως δεν γνωρίζει εκ των προτέρων τι πρόκειται να γράψει. Η αυτόματη γραφή έχει συνδεθεί και με την κρυπτομνησία, όπως ονομάζεται το φαινόμενο όπου ο νους παράγει πληροφορίες τις οποίες θεωρεί νέες, αλλά όμως φαίνεται ότι τις έχει ανασύρει από ξεχασμένες μνήμες.)

Εν περιλήψει, στην ελεύθερη γραφή γράφουμε συνεχώς για μια ορισμένη χρονική περίοδο χωρίς να δίνουμε καμία σημασία στη γραμματική ή στη σύνταξη των όσων γράφουμε. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην δίνουμε σημασία ούτε καν στο περιεχόμενο του γραπτού μας (εξ ου και γραφή ελεύθερων συνειρμών), δηλαδή, παράγουμε υλικό το οποίο είναι ακατέργαστο, δηλαδή δεν έχει περάσει από τους «εγκεφαλικούς αστυφύλακες» της κριτικής και της αυτοκριτικής, της σύγκρισης, του ελέγχου της συνάφειας με ένα προκαθορισμένο θέμα, κτλ.

Αυτό το είδος γραφής χρησιμοποιούν συχνά και οι επαγγελματίες συγγραφείς [για παράδειγμα, πεζογράφοι ή δοκιμιογράφοι] για να συγκεντρώσουν τις πρώτες τους σκέψεις σχετικά με ένα θέμα και να παραγάγουν πρωτογενές υλικό, το οποίο στη συνέχεια θα επεξεργαστούν για να δώσουν το τελικό τους κείμενο.

Την ελεύθερη γραφή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και αν δεν είμαστε επαγγελματίες συγγραφείς, για παράδειγμα, σε περιπτώσεις που θέλουμε να μελετήσουμε κάποια θέματα που μας απασχολούν, ή απλώς να καταγράψουμε τα συναισθήματά μας και τις σκέψεις μας για κάποια γεγονότα (για παράδειγμα, με τη μορφή ημερολογίου ή προσωπικών σημειώσεων) ή για κάποια άτομα, απέναντι στα οποία η πραγματική μας έκφραση αλλοιώνεται.

Η τεχνική

Στην τεχνική της αυτοματικής γραφής γράφουμε συνεχώς για προκαθορισμένο χρονικό διάστημα [για παράδειγμα, 5, 10, 15 λεπτά]. Το γράψιμο γίνεται χωρίς να δίνουμε καμία σημασία στην ορθογραφία, στην καλλιγραφία, στη σύνταξη, χωρίς να κάνουμε καμία διόρθωση, και οπωσδήποτε χωρίς να σταματάμε για να διαβάσουμε αυτό που μόλις γράψαμε. Γράφουμε συνεχώς και χωρίς το παραμικρό διάλειμμα για όλο το προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Αν κάποια στιγμή «στερέψουμε» από σκέψεις [κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά] γράφουμε ακριβώς αυτό, δηλαδή γράφουμε [για παράδειγμα] «τώρα έχω στερέψει, δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτα, τίποτα δε μου έρχεται στο νου, τώρα βαριέμαι, μα τι κάθομαι και κάνω, κτλ, κτλ». Οπωσδήποτε με αυτό τον τρόπο θα ενεργοποιηθεί κάποια νέα σκέψη σύντομα, την οποία θα καταγράψουμε στο χαρτί – και συνεχίζουμε.

Ακόμα και στην περίπτωση που γράφουμε με «οδηγό», «επίκεντρο» ή «αφορμή» ένα συγκεκριμένο θέμα, αφήνουμε το χέρι να μας οδηγήσει εκτός θέματος, χωρίς να του επιβάλλουμε να επιστρέψει σ’ αυτό. Έτσι ο νους μπορεί να αποκαλύψει συνδέσεις με άλλα θέματα ή με άλλες έννοιες ή να αποκτήσει εναλλακτικές, συχνά πιο αφηρημένες, απόψεις για το συγκεκριμένο θέμα.

Γενικά χαρακτηριστικά της γραφής

Μονιμότητα.
Λέμε ότι τα γραπτά «μένουν», σε αντίθεση με τις σκέψεις που «έρχονται και φεύγουν» και τελικά τις ξεχνάμε, αλλά και με την προφορική έκφραση, που «εξαφανίζεται στον αέρα». Συχνά όταν ξαναδιαβάζουμε ότι γράφουμε, γεννιούνται νέες σκέψεις και συλλογισμοί, που μας βοηθούν να εμβαθύνουμε σ αυτά που μας απασχολούν

Σιωπή και μοναξιά.
Με το χαρτί και το μολύβι (ή το στυλό, ή το μαρκαδόρο, ή την κιμωλία ή ότι θέλουμε!) ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εαυτό μας και μόνον. Όποτε είμαστε «έτοιμοι», το χέρι αποκαλύπτει στο χαρτί όσα έχουν «ωριμάσει» στο νου μας.

Το σώμα.
Ορισμένοι συνηθίζουν να γράφουν στον υπολογιστή. Ωστόσο, στις συγκεκριμένες τεχνικές γραφής, που είναι «βιωματικής φύσης», χρησιμοποιούμε άμεσα το χέρι ώστε να κινητοποιήσουμε ολόκληρο το σώμα και να του εκμαιεύσουμε «μνήμες» και «γνώμες».

Ο φόβος.
Συχνά η βασικότερη πηγή των πιο καίριων φόβων μας ίσως είναι ο ίδιος ο εαυτός μας. Για παράδειγμα, αν εξασκούμαστε μόνοι μας στη δημιουργική γραφή, συχνά έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολλά «μικροεμπόδια» που μας αποσπούν απ’ το χαρτί (ξαφνικά πεινάμε, διψάμε, πρέπει να κάνουμε κάτι, ή αισθανόμαστε ότι βαριόμαστε, ότι χάνουμε το χρόνο μας, και άλλα πολλά). Εφόσον, και με την προϋπόθεση ότι, έχουμε δεσμευτεί να γράψουμε, ανακαλύπτουμε ότι όλα αυτά τα εμπόδια ή οι περισπασμοί συνήθως σχετίζονται με μικρούς και μεγάλους φόβους για την απόδοσή μας, για την παραγωγή μας, για την ικανότητά μας ή – πολύ σημαντικό – για τα όσα θα αποκαλύψει το χέρι που θα γράψει.

Πειθαρχία.
Απαραίτητη για να παραμείνουμε καθισμένοι στην καρέκλα μας, ακόμα και για αυτά τα 5 λεπτά της πρώτης άσκησης της αυτοματικής γραφής. Απαραίτητη και στη συνέχεια για να ξεπεράσουμε το άγχος, την αμηχανία ή τη … βαρεμάρα. Απαραίτητη για να «πείσουμε» το μολύβι μας να γράψει κάτι, οτιδήποτε, όταν τα μάτια μας διστάζουν μπροστά στο λευκό χαρτί. Μια καλή ιδέα όσες φορές «κολλάμε» είναι να αρχίσουμε να γράφουμε σχετικά με κάτι γνωστό και οικείο, για παράδειγμα, ένα γεγονός που συνέβη μέσα στη μέρα, έναν πρόσφατο διάλογο, ένα αντικείμενο που βλέπουμε μπροστά μας, κτλ., μέχρι το χέρι μας «να πάρει μπροστά».

Μορφές γραφής – εξάσκηση στα εργαστήρια

Ελεύθερο κείμενο: γράφουμε ότι μας έρχεται στο μυαλό και όπως μας έρχεται, μεμονωμένες λέξεις ή φράσεις, σε πρώτο, δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο, χωρίς να ενδιαφερόμαστε για το νόημα των προτάσεών μας, χωρίς να νοιαζόμαστε για γραμματική, ορθογραφία κτλ. Μόνος αποδέκτης του γραπτού μας είμαστε εμείς και κανένας άλλος. Αυτός ο κανόνας απελευθερώνει το χέρι που γράφει.

Επιστολή: απευθυνόμαστε σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, κατά προτίμηση υπαρκτό, εν ζωή ή όχι, και εστιάζουμε κυρίως στα συναισθήματά μας, τα οποία συχνά δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να εκφράσουμε απέναντί του.

Ποίηση: γράφουμε σε στίχους, μικρές φράσεις ή λέξεις σε κάθε γραμμή, με ρίμα ή όχι, ώστε το τελικό μας προϊόν να έχει τη μορφή ποιήματος. Δεν μας ενδιαφέρει η λογοτεχνική ποιότητα του αποτελέσματος, αλλά κυρίως το ότι ο ρυθμός της ποίησης «ελευθερώνει» τις έννοιες.

Ερωτήσεις: γράφουμε ερωτήσεις, όποιες γεννιούνται στο μυαλό μας, είτε για ένα συγκεκριμένο θέμα είτε όχι. Αν μπορούμε, απαντάμε, διαφορετικά, απλώς εκφράζουμε με σαφήνεια το ερώτημα, ώστε να κινητοποιήσουμε την ανάδυση των απαντήσεων κάποια στιγμή στο μέλλον.

Αυτοβιογραφία: γράφουμε αποσπάσματα από τη ζωή μας, για παράδειγμα, βιώματα, γεγονότα, συναισθήματα από μια συγκεκριμένη μικρή ή μεγάλη χρονική περίοδο.

Ημερολόγιο: εξασκούμαστε να γράφουμε κάθε μέρα, όχι μόνο «ξερά» τα γεγονότα αλλά και τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αυτά μας προκαλούν

Αφήγηση ιστορίας ή σκηνής: ακόμα και αν αφηγηθούμε μια πολύ οικεία μας ιστορία, συχνά θα εκπλαγούμε ξαναδιαβάζοντας αυτό που νομίζουμε πως τόσο καλά ξέρουμε!

Διάλογοι: (ανάμεσα σε υπαρκτά άτομα). «Προβάρουμε» ή «ξαναπαίζουμε» μια συνομιλία ανάμεσα σε δύο άτομα ή να την αλλάζουμε όπως θέλουμε ή όπως θα θέλαμε να είχε πραγματοποιηθεί

Οπτικοποιημένα κείμενα: πειραματιζόμαστε με τη δομή των εννοιών του κειμένου μας και ανακαλύπτουμε νέους τρόπους να ξαναγνωρίσουμε αυτό που ήδη ξέρουμε.

Θεραπευτική γραφή: όταν η δημιουργική γραφή συναντά την ψυχοθεραπεία

Η τεχνική διαφορά ανάμεσα στην ΘΓ και τα άλλα εργαστήρια είναι ότι τα άτομα που απαρτίζουν τις ομάδες ακολουθούν ή έχουν ακολουθήσει ή σκοπεύουν να ακολουθήσουν κάποια μέθοδο ψυχοθεραπείας.

Η μέθοδος της δημιουργικής θεραπευτικής γραφής κινητοποιεί ένα υψηλό δυναμικό αυτοσυνειδησίας και δίνει ερεθίσματα για περισυλλογή. Στην πράξη πρόκειται για μια τεχνική που μπορεί να συγκριθεί με άλλες τεχνικές εικαστικής θεραπείας. Όπως και στις άλλες εικαστικές μεθόδους, στην δημιουργική θεραπευτική γραφή η μεταφορά αποτελεί το κύριο όχημα για την έκφραση ασύνειδων εσωτερικών εικόνων. Με την εξάσκηση στη θεραπευτική γραφή σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία μπορούμε να εντοπίσουμε τα ίχνη ξεχασμένου ή απωθημένου υλικού, μερικές φορές ακόμα και από την προ-γλωσσική μας ηλικία.

Ακριβώς επειδή η γραφή απευθύνεται στον εαυτό μας και όχι σε τρίτους (εκτός και αν εμείς το επιδιώξουμε) συνήθως συμπληρώνει και εμπλουτίζει τις μεθόδους θεραπείας, δεδομένου ότι απελευθερώνει τη φωνή που συχνά παρεμποδίζεται από το φόβο της διαπροσωπικής επαφής του θεραπευόμενου ατόμου με το θεραπευτή ή με τα άλλα άτομα που συμμετέχουν σε μια ομάδα.

Αν και δεν υπάρχει, ακόμα, εκτενής ερευνητική εργασία, η εμπειρία δείχνει ότι σε συνδυασμό με προσεγγίσεις σωματικής ψυχοθεραπείας φαίνεται πως οι εσωτερικές εικόνες, αυθόρμητα ή μέσα στα πλαίσια θεραπευτικών συζητήσεων, μετατρέπονται σε σωματικές εμπειρίες και σε μία διαφοροποιημένη σωματική αντίληψη. Αλλά και αντιστρόφως, οι ψυχικές, οι συναισθηματικές και οι σωματικές εμπειρίες που ο άνθρωπος βιώνει κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής συνεδρίας μπορούν να μεταμορφώνονται σε μία «γλώσσα εικόνων» και μέσω του χεριού που γράφει να μεταφράζονται σε μια γλώσσα λέξεων.

Το ίδιο αποκαλυπτική είναι συχνά και η δημιουργική γραφή για προσωπική ανάπτυξη, με τη διαφορά ότι αυτή δεν «συμπληρώνει» κάποια θεραπεία, οργανική ή ψυχική.

Σε κάθε περίπτωση, η καλλιέργεια των διαφόρων τεχνικών της γραφής στις ομάδες έχει σκοπό την αφύπνιση της δημιουργικότητας, την άρση των εσωτερικών αποκλεισμών και τη δημιουργία εσωτερικής σαφήνειας. «Δημιουργική γραφή για προσωπική ανάπτυξη» σημαίνει μεταξύ άλλων «να γράφει κανείς βιωματικά», να εκφράζεται βασιζόμενος στην δική του/της δημιουργικότητα, να δίνει μέσα από την γραφή σάρκα και οστά στο προσωπικό ύφος μέσα από την γραφή. Το καθοδηγούμενο γράψιμο και η συντονισμένη επεξεργασία του γραπτού κειμένου μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο αυτοδιαχείρισης και αυτοβοήθειας.

Ερμηνεία των κειμένων

Παρ’ ότι το γράψιμο στα εργαστήρια απευθύνεται αυστηρά στον εαυτό μας, συχνά είναι απαραίτητη η ερμηνεία και κριτική των γραπτών, δεδομένου ότι τα περιεχόμενα των κειμένων που συντάσσονται ακολουθώντας αυτή τη μέθοδο συχνά δεν γίνονται κατανοητά με μία πρώτη ανάγνωση. Στην αυθόρμητη καταγραφή, και κυρίως στην ειδικά καθοδηγούμενη γραφή που σκοπεύει προς «βαθιά» επίπεδα του ανθρώπινου ψυχισμού, συχνά προκύπτουν πολυσήμαντα κείμενα. Ακριβώς όπως και τα όνειρα, αυτά τα κείμενα μπορούν να διαβαστούν ως μια μεταφορά, ίσως ως μια ολόκληρη «γλώσσα του ασυνείδητου».

Το γραπτό κείμενο που παράγεται στις συναντήσεις παραμένει ιδιωτικό μέχρις ότου ο άνθρωπος που το έχει συντάξει να αποφασίσει να το μοιραστεί είτε με την ομάδα, είτε με το συντονιστή της ομάδας, είτε με κάποιο άτομο που εμπιστεύεται. Κατά τη συζήτηση διακρίνουμε νέα «μηνύματα» στις λέξεις που ήδη έχουν βρει το δρόμο τους προς την έκφραση και τη μόνιμη θέση τους πάνω στο χαρτί.

Αν πάλι αποφασίσει να μη μοιραστεί το κείμενο, μπορεί να το κρατήσει, να το ξαναδιαβάσει αργότερα (το ίδιο βράδυ, σε μια βδομάδα, σε δύο χρόνια, ...), μπορεί να το σκίσει, να το κάψει, να το πετάξει... Με δυο λόγια, το περιεχόμενο του κάθε κειμένου που γράφεται σε κάθε συνάντηση είναι απόλυτο «κτήμα» του ανθρώπου που το γράφει.

Δημιουργική γραφή ή λογοτεχνία?

Ορισμένες φορές, οι τεχνικές που εφαρμόζονται στα εργαστήρια μπορεί να "χτυπήσουν" κάποια «λογοτεχνική φλέβα». Με άλλα λόγια, εξασκούμενοι στη γραφή είναι δυνατό να δημιουργήσουμε κείμενα που να είναι ενδιαφέροντα όχι μόνο για τον εαυτό μας αλλά για να τα διαβάσουν κι άλλοι. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται δουλειά άλλου τύπου, δεδομένου ότι τα πρώτα αυτά κείμενα πρέπει να τα επεξεργαστούμε με σκοπό να την έκθεσή τους σε πολλά μάτια.

Εξ άλλου, και οι δόκιμοι συγγραφείς μπορούν να βοηθηθούν εξασκούμενοι στις τεχνικές των εργαστηρίων – πολλοί επαγγελματίες συγγραφείς ήδη τις εφαρμόζουν. Για παράδειγμα, η αυτοματική καταγραφή ιδεών, ονείρων, σκέψεων, συναισθημάτων, κτλ. μπορεί να βοηθήσει ένα συγγραφέα να συλλέξει πρωτογενές υλικό πάνω στο οποίο θα δουλέψει – και το οποίο στη συνέχεια, και μετά από πολλά "περάσματα", θα μεταμορφώσει ριζικά για να φτάσει σε μια εκδοχή του κειμένου που θα έχει αρκετή αξία ώστε να διαβάζεται και από άλλους.

Σε μια τέτοια περίπτωση, ή στην περίπτωση που υπάρχει ήδη ένα λογοτέχνημα εν εξελίξει, τότε τα εργαστήρια ίσως μπορούν να δώσουν λύσεις σε ποικίλες ερωτήσεις. Είτε μέσα από ατομικές συμβουλευτικές συναντήσεις είτε μέσα στο πλαίσιο της δουλειάς της ομάδας, ένα ημιτελές έργο μπορεί να αναβαθμίσει τη λογοτεχνική του αξία ή ένας «σπόρος έμπνευσης» μπορεί να ανθίσει και να δώσει καρπούς.

Φροντίστε τον εαυτό σας που γράφει

Πώς αρχίζετε? Με χαρτί και μολύβι. Ή μαρκαδόρο, ή στυλό, ή ότι θέλετε. Διαλέξτε τα προσεκτικά ώστε να σας αρέσουν και να σας ικανοποιούν στο γράψιμο. Πειραματιστείτε. Αν και πολλοί αγαπούν να γράφουν στη γραφομηχανή ή στον υπολογιστή τους, σε αυτά τα σεμινάρια γράφουμε με το χέρι. Έτσι συμμετέχει το σώμα στη διαδικασία της γραφής. Ας είναι το γραπτό δυσανάγνωστο πολλές φορές, ακόμα κι αυτό έχει την αξία του και τη σημασία του. Εξ άλλου, με το χαρτί και το μολύβι μπορείτε να γράψετε οπουδήποτε: στο κρεβάτι, στο γόνατο, σε μια προκυμαία, στην αποβάθρα ενός τραίνου, στο τραμ, στην ουρά του σούπερ μάρκετ, ή ακόμα και πολύ νωρίς το πρωί μόλις ξυπνήσετε, όταν ακόμα οι «εσωτερικοί αστυνόμοι του νου κοιμούνται» - δοκιμάστε το!

Να θυμάστε:

• Γράφουμε για όσα γνωρίζουμε καλά – είμαστε τίμιοι με τον εαυτό μας!
• Γράφουμε μόνον αν αισθανόμαστε ότι έχει νόημα και μόνον αν σεβόμαστε πραγματικά το χρόνο μας και αυτό που κάνουμε
• Δίνουμε στον εαυτό μας την πολυτέλεια να έχουμε χαρτιά και μολύβια που πραγματικά σας αρέσουν - η ευχαρίστηση που μας προκαλούν τα εργαλεία μας μπορεί να δράσει καταλυτικά στην ίδια τη διαδικασία της γραφής
• Έχουμε πάντα καλό φως από σωστή γωνία πάνω στο γραπτό μας
• Καθόμαστε αναπαυτικά και σε κατάλληλο για μας περιβάλλον
• Εντοπίζουμε τις ώρες που μας αρέσει και μας βολεύει περισσότερο να γράφουμε (το πρωί, τη νύχτα, το μεσημέρι, όταν όλοι οι άλλοι κοιμούνται ή λείπουν, κτλ) ή τις ώρες που είναι πρακτικά εφικτό να γράψουμε
• Οργανώνουμε το εβδομαδιαίο μας πρόγραμμα – ορισμένες ασκήσεις απαιτούν γράψιμο κάθε μέρα, όμως, όταν εξασκούμστε μόνοι μας, εμείς αποφασίζετε το «σωστό χρόνο» και τα σωστά ενδιάμεσα διαλείμματα
• Αφήνουμε πάντα το γραπτό μας σε ένα στάδιο απ’ όπου να μπορούμε εύκολα να ξαναρχίσουμε την επόμενη φορά. Όμως, δεν χρειάζεται να πιεζόμαστε για να τελειώσουμε μια πρόταση ή μια παράγραφο αν «δεν μας βγαίνει»
• Απομακρύνουμε όλους τους περισπασμούς

Να θυμάστε ότι ποτέ δεν θα γράψετε κάτι που να είναι «λάθος».
Πάντα το χέρι γράφει αυτό που είναι «σωστό και αληθινό» για το συγκεκριμένο άνθρωπο στο συγκεκριμένο χρόνο και συνθήκες ζωής.
Να εμπιστεύεστε το χέρι σας όταν γράφει, θα σας ξαφνιάσει και θα σας οδηγήσει σε εμπειρίες αποκαλυπτικές.
Αφήστε κατά μέρος τις αμφιβολίες, αφήστε κατά μέρος τη λογική, τον έλεγχο, την κριτική και γράψτε.
Το γραπτό είναι δικό σας – όποτε αποφασίσετε εσείς και μόνον εσείς, μπορείτε να το διαβάσετε, να το ξαναγράψετε, να προσθέσετε, να αφαιρέσετε, να το ... αναποδογυρίσετε, να συμπληρώσετε λεπτομέρειες ή αισθήματα, να το σχολιάσετε.... Διασκεδάστε!